PROJEKT EDUKACYJNY

WYWIAD WOJCIECHA SZYMONOWICZA Z PROF. ANDRZEJEM KOSSEM

Andrzej Koss ur. 17.03.1946 roku w Częstochowie, profesor ASP, założyciel Międzyuczelnianego Instytutu Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, rzeczoznawca Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wiceprzewodniczący Głównej Komisji Konserwatorskiej.

1. Co najbardziej nie podobało się Panu w Polsce sprzed przemian 1989roku ?

Cały system rządzenia naszym krajem i gospodarowanie nim. Aczkolwiek to czym ja
się zajmuję, czyli konserwacja zabytków stała wówczas na całkiem niezłym poziomie. Wiele zabytków zostało w Polsce odrestaurowanych, szczególnie tych zniszczonych podczas II wojny światowej. Niestety z biegiem czasu i ta dziedzina życia zaczęła podupadać. Było coraz mniej funduszy na te działania.

2.Czy zaangażował się Pan w sposób czynny lub był Pan aktywnym obserwatorem zmian
    ustrojowych zachodzących w Polsce?

Zawsze byłem w opozycji do panującego wtedy w Polsce ustroju. Nigdy nie byłem w partii, choć miałem z tego powodu nieprzyjemności. Mimo wszystko starałem się zawsze wspierać to, co demokratyczne i wolne. Dlatego też zaangażowałem się w zakładanie
na uczelni (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie) „Solidarności”. W zasadzie przez cały czas obracałem się w kręgu czynnych opozycjonistów. Wszystko to wiązało
się z wcześniejszym okresem mojego życia. Będąc jeszcze uczniem Liceum Plastycznego         w Częstochowie zacząłem  interesować się działalnością opozycyjną. Wynikało
to m.in. z tego, że byłem świadkiem takich wydarzeń jak „aresztowanie” kopii cudownego wizerunku Matki Bożej Częstochowskiej ( podczas peregrynacji w 1966r.) i tworzącego
się wtedy oporu społecznego wobec komunistycznych władz. W końcu przyszedł rok 1968
i Wydarzenia Marcowe. Jako student brałem udział w walkach z oddziałami ZOMO.               W późniejszym okresie miałem okazję zrobić tablicę pamiątkową, która upamiętniała tamte wydarzenia. Do dzisiaj można ją oglądać na Uniwersytecie Warszawskim. Jestem również autorem tablicy, znajdującej się na Jasnej Górze, przy wejściu do Kaplicy Matki Bożej,  wykonanej na zlecenie „Solidarności”. Kolejny ważny etap to okres stanu wojennego. Zajmowałem się wtedy m.in. drukiem i kolportażem podziemnych wydawnictw. Brałem także udział w demonstracjach antyrządowych oraz strajkach na uczelni.
Organizowaliśmy również wernisaże dla kolegów, którym władze zabroniły wystawiania swoich prac. Odbywały się one w prywatnych mieszkaniach, a eksponaty musiały być na tyle małe, aby zmieściły się w podręcznym bagażu.

Po tragedii w kopalni „Wujek” w Katowicach zrodził się pomysł, aby uczcić śmierć dziewięciu górników, poprzez wykonanie tablicy pamiątkowej i zamontowanie jej na Placu Zwycięstwa
w Warszawie. Wykułem więc na granitowej płycie nazwiska poległych. Tablica w wózku dziecięcym została przywieziona na plac i zamontowana. Niestety tylko na chwilę, ponieważ zaraz została usunięta przez milicję. Do tej pory nie wiem, czy została od razu zniszczona, czy też leży gdzieś w zapomnieniu. Wykonałem również jedną z pierwszych tablic poświęconych księdzu Jerzemu Popiełuszce. Poprzez opozycjonistów mających kontakt z zagranicą, zwróciła się o to do mnie polonia amerykańska. Płaskorzeźba ta znajduje się w jednym z kościołów
w Yorba Linda pod San Diego. Wykonałem także, wspólnie z kolegą, dekoracje związane
z oprawą pogrzebu księdza Jerzego. Kolejnym ważnym wydarzeniem w moim życiu związanym z tamtymi czasami było wykonanie pomnika Prymasa Polski kard. Stefan Wyszyńskiego w Komańczy gdzie był internowany. Pomnik ten został poświęcony i odsłonięty przez ks. Prymasa kard. J. Glempa w dniu 21 września 1986 roku.
 3.W 1989 roku odbyły się obrady okrągłego stołu i pierwsze wolne wybory so parlamentu
    polskiego. Czy już przed tymi wydarzeniami wyczuwał Pan atmosferę przemian, które
    miały wkrótce nastąpić?

Było to bardzo duże wydarzenie dla naszego kraju i dla mnie osobiście. Był to rodzaj swoistego rozejmu, który dawał nadzieje na poprawę sytuacji politycznej i społecznej
w Polsce.

4.Czy w Pana najbliższym otoczeniu rozmawiano na temat decyzji podejmowanych podczas okrągłego stołu?

Tak, bardzo dużo. Zarówno w gronie rodzinnym jak i pośród przyjaciół i znajomych. Najistotniejsze było to, że pojawiła się w końcu realna perspektywa zmian w naszym kraju.

5. Przyszedł dzień wyborów, jakie uczucia Panu towarzyszyły i najbliższym z Pana otoczenia   
    w drodze do i w lokalu wyborczym?

Przede wszystkim była świadomość, że możemy wybierać spośród ludzi wywodzących
się z naszego kręgu, podobnie myślących o nowej Polsce i chcących daleko idących zmian.

6.Czy w powietrzu Pana środowiska lokalnego dało się odczuć atmosferę wielkich przemian, które niedługo miały zajść?
Zdecydowanie tak.

7.Czy okoliczna ludność wzięła czynny udział w wyborach 4 czerwca?

Oczywiście, że tak. Był to wielki przełom i powszechna euforia środowisk opozycyjnych.

8.Zaobserwował Pan jakieś prowokacje ze strony władzy komunistycznej przed i w trakcie
   wyborów?

Tak. Niektórzy jeszcze próbowali przeciwdziałać nadchodzącym zmianom. Byli to najczęściej ludzie związani z aparatem ówczesnej władzy.

9.Czy był Pan naocznym świadkiem lub słyszał o represjach, utrudnieniach kierowanych       
   w stronę osób zaangażowanych w działalność demokratyczną?

Jeżeli brało się czynny udział w ruchach związanych z „Solidarnością”, to, niestety,  można było zostać dotkniętym represjami. Tak jak część moich kolegów i z tym się zetknąłem bezpośrednio. Staraliśmy się tym ludziom pomagać, a szczególnie ich rodzinom aby skutki tych represji łagodzić.

10.Co czuł Pan w chwili ogłoszenia wyników wyborów?

Olbrzymią radość. Rodziła się realna nadzieja na lepszą przyszłość.

11.Co wzbudziło w Panu większe emocje: pierwsze wybory do Sejmu czy prezydenckie?

Myślę, że zarówno jedne, jak i drugie były bardzo ważne, wzbudzały podobne uczucia
 i emocje.

12.Jak długo jeszcze w Pana otoczeniu komentowano wydarzenia z 1989 roku?

Są one komentowane po dzień dzisiejszy. Nadal wracamy do tych wydarzeń i często zastanawiamy si,ę dlaczego nie udało się zrealizować pewnych postulatów, które wtedy wydawały się oczywiste.

13. Jak wyobrażał Pan sobie Polskę wyzwoloną spod władzy komunistycznej?

Nie wyobrażałem sobie, że jest to możliwe w takim zakresie, jaki miał miejsce po 1989r.

14.Teraz mija 25 lat od wolnych wyborów. Co Pana zaskoczyło pozytywnie, a co negatywnie w demokratycznej Polsce?

Jest to nieprawdopodobna zmiana w stosunku do minionych lat. Człowiek wtedy nawet o tym nie marzył. Mamy wolne granice, świat się dla nas otworzył. Możemy sami o sobie decydować. Niestety zmiany polityczne i ekonomiczne przyniosły również negatywne skutki dla części społeczeństwa (bezrobocie i rozwarstwienie społeczne).

Projekt edukacyjny realizowany w Szkole Podstawowej nr 1 im. Stanisława Konarskiego w Sosnowcu w ramach konkursu „2014! Młodzi dla Wolności” z inicjatywy Kancelarii Prezydenta RP i Ministerstwa Edukacji Narodowej.

Cel projektu: przybliżenie najnowszej historii Polski, zapoznanie z:  przemianami ustroju i społeczeństwa zapoczątkowanymi w 1989 r., znaczeniem wolnych wyborów sprzed 25 lat.

W ramach projektu przygotowaliśmy gazetkę szkolną dotyczącą postanowień i bohaterów OKRĄGŁEGO STOŁU.

 

Projekt: Wystawa "PRL-owskie KLIMATY"

Cel: Zapoznanie uczniów z życiem codziennym w czasach PRL

Opis: Uczniowie przy współpracy z p. Dorotą Daszkiewicz oraz p. Krystyną Bator- Ślęzak wykonują wystawę związaną z czasami Rzeczpospolitej Ludowej. Na wystawie prezentowane są gazety, przedmioty codziennego użytku (m.in. adaptery, aparaty, wazony) , które odzwierciedlają codzienność czasów PRL. Cała wystawa powstała w bibliotece szkolnej.

Projekt: Wywiad przeprowadzony przez Karolinę Smołuchę

Cel: Poznanie wspomnień członka NZS

Opis: Uczennica klasy IV b Karolina Smołucha przeprowadziła wywiad z panem Ryszardem Cimerem członkiem Niezależnego Związku Studentów.

Ryszard Cimer urodził się 6 stycznia 1959 r. w Kalwarii Zebrzydowskiej, w rodzinie rzemieślniczej. Ojciec prowadził zakład stolarski, a matka zajmowała się wychowywaniem dzieci. W jego rodzinie często dyskutowano na temat historii Polski, wolności i niepodległości. Częste dyskusje z wujkiem, który był synem legionisty, pozwoliły ukształtować jego przyszły światopogląd. Ukończył szkołę podstawową i liceum ogólnokształcące w Kalwarii Zebrzydowskiej. W okresie szkolnym brał czynny udział w zajęciach sportowych, był jednym z czołowych zawodników MKS Kalwarianka, w którym grał kilkanaście lat w piłkę nożną. W roku 1978 rozpoczął studia na Politechnice Krakowskiej, na Wydziale Budownictwa. W okresie studiów należał do Niezależnego Związku Studentów, brał udział w strajkach organizowanych przez NZS. Studia ukończył w 1983 roku. Nagła śmierć ojca spowodowała, że musiał  zarabiać na utrzymanie rodziny tj. mamy i dwóch małoletnich sióstr, kontynuował więc pracę w warsztacie stolarskim ojca. W 1986 roku ożenił się, ma troje dzieci i nadal prowadzi zakład stolarski w Kalwarii Zebrzydowskiej. Aktualnie zajmuje się wykonywaniem mebli na zamówienie dla klientów. Jego hobby to renowacja i odnawianie starych mebli,  zarówno dla siebie jak i dla klienta.

1. Co najbardziej nie podobało się Panu w Polsce sprzed przemian 1989 roku ?

Z okresu sprzed 1989 r najbardziej nie podobały mi się ograniczenia związane z wolnością obywatelską, wolnością słowa, wolnością pisma, swobodą myślenia. Wszystko to podlegało kontroli , musiało być zgodne z poglądami partii, która wyznaczała wyraźne punkty, wg których Polska miała się rozwijać. Wszelkie odstępstwa, groziły represjami: wyrzuceniem z pracy, z uczelni, zamknieciem w wiezieniu itp.

Kolejnym elementem, którego nie można pominąć, była bardzo zła sytuacja gospodarcza kraju. W sklepach nie można było nic kupić, wydawano kartki na żywność, większość towarów była reglamentowana.

Porównanie z innymi krajami, skłaniało nas do dążenia do zmian.

2. Czy zaangażował się Pan w sposób czynny lub był Pan aktywnym obserwatorem zmian ustrojowych zachodzących w Polsce ?

Moja aktywność szczególnie przypadła na okres studiów, w latach 80tych, gdyż wówczas jako student uczelni krakowskiej byłem już osobą dorosłą, o ukształtowanym światopoglądzie. Często organizowaliśmy spotkania, na których rozmawialiśmy na tematy polityczne, snuliśmy plany dalszej przyszłości Polski.

Po powstaniu Solidarności brałem udział w marszach studenckich z okazji 3 maja, 11 listopada, które miały miejsce na rynku w Krakowie. Wydarzenia ważne z punktu widzenia historii często rozpędzane były przez oddziały ZOMO.

Uczestniczyłem także w wiecach NZS, na których zastanawialiśmy się, co zrobić dla Polski, jak poprawić obecną sytuację i „dogonić” państwa Europy zachodniej. Czuliśmy poparcie Kadry Profesorskiej i naszych Rektorów. Było to istotne, gdyż Ci doświadczeni ludzie utwierdzali nas w przekonaniu, że kierunek w którym zmierzamy, jest prawidłowy.

Po ogłoszeniu stanu wojennego w 1981 roku, jako jeden ze studentów brałem również udział w strajku w Hucie im. Lenina w Nowej Hucie. Chciałem w ten sposób zaprotestować przeciwko ograniczeniu wolności i narzucaniu siłą, pod rygorem wojskowym, określonych zachowań oraz sposobu myślenia. Wraz z członkami Solidarności w hucie przebywaliśmy kilka dni na terenie zakładu, który otoczony był oddziałami Milicji i ZOMO.

3. W 1989 roku odbyły się obrady stołu i pierwsze wolne wybory do parlamentu polskiego. Czy już przed tymi wydarzeniami wyczuwał pan atmosferę przemian, które mają wkrótce nastąpić?

Sytuacja w Polsce pomału dojrzewała do zmian, władze zniosły stan wojenny, przywróciły działalność związków zawodowych i można było zauważyć, że krok po kroku zaczynają zmieniać swoją politykę w stosunku do ludzi.

Zmuszała ich do tego zarówno trudna sytuacja gospodarcza jak i naciski państw Europy Zachodniej. Istotne było również to, że zaczynała się zmieniać sytuacja polityczna w Związku Radzieckim. Nowy I sekretarz KC KPZR- M. Gorbaczow wprowadził pieriestrojkę, pierwsze zmiany demokratyczne. Skutkowało to także zmniejszeniem nacisków politycznych względem Polski. Dlatego tez Władze PRLu zgodziły się na małe ustępstwa i rozmowy z Solidarnością .

4. Czy w Pana najbliższym otoczeniu rozmawiano na temat decyzji podejmowanych podczas okrągłego stołu ?

W mniejszych miejscowościach, takich, z których ja min. się wywodzę, ludzie nie mieli wystarczająco precyzyjnych informacji odnośnie tego, co się dzieje na obradach okrągłego stołu. Odnosili się raczej ogólnie do ówczesnej sytuacji Polski, natomiast wśród studentów obecna była żywa dyskusja na temat tego, które posuniecie było dobre, które złe. Czy można jeszcze coś zmienić , zrobić, aby było lepiej. Dyskutowaliśmy o sensowności rozmów Solidarności z rządem reprezentowanym prze partię PZPR.

5. Przyszedł dzień wyborów , jakie uczucia Panu towarzyszyły i najbliższym z Pana otoczenia w drodze do i lokalu wyborczym ?

Z jednej strony towarzyszyło mi zadowolenie, z drugiej strony wątpliwości czy te wybory naprawdę będą prawdziwe, wolne, demokratyczne . Czy nie powtórzy się sytuacja z przeszłości, w której głosy były fabrykowane i 99% głosów przychylne było ówczesnej władzy.

6. Czy w powietrzu pana środowiska lokalnego dało się odczuć atmosferę wielkich przemian, które niedługo mają zajść ?

Jak już wspominałem wcześniej w środowisku lokalnym czekano na zmiany, ale nie spodziewano się wielkich przemian, ludzie przyzwyczajeni byli do starych porządków. Co innego ludzie młodzi, aktywni, którzy walczyli o te zmiany.

7. Czy okoliczna ludność wzięła czynny udział w wyborach 4 czerwca ?

Ludzie uczestniczyli w tych wyborach, gdyż mieli nadzieję, że sytuacja w Polsce poprawi się. Ciekawi byli, czy przemiany wniosą coś w ich życie. Nie byli tego pewni ale chcieli spróbować.

8. Zaobserwował Pan jakieś prowokacje ze strony władzy komunistycznej przed i w trakcie wyborów ?

Prowokacji nie zauważyłem. Idąc na wybory czułem się trochę pewniej, gdyż w komisjach wyborczych, oprócz partii rządzącej, zasiadali także przedstawiciele Solidarności, czuwający nad prawidłowością przebiegu wyborów. Dawało mi to nadzieję, że wynik wyborów naprawdę będzie odzwierciedlał wybór ludzi.

9. Czy był pan naocznym świadkiem lub słyszał o represjach, utrudnieniach kierowanych w stronę osób zaangażowanych w działalność demokratyczną ?

W czasie demonstracji, o których wspominałem już wcześniej, za czasów studenckich, które były sprzeciwem wobec ówcześnie panującym władzom, zostało aresztowanych wielu studentów, także moich kolegów. Dzięki staraniom Rektorów i Profesorów, którzy prowadzili rozmowy z władzami politycznymi, stopniowo zwalniano ich z aresztu. Kadra naukowa chroniła także swoich studentów przed wyrzuceniem z uczelni, czego domagała władza polityczna.

10.  Co czuł pan w chwili ogłoszenia wyników wyborów ?

Byłem zadowolony, że nadchodzące zmiany nastąpiły w sposób demokratyczny, poprzez wybory, a nie poprzez walkę zbrojną, która spowodowałaby wiele nieszczęść, ofiary i niezamazane straty.

11. Co wzbudziło w panu większe emocje : pierwsze wybory do sejmu czy prezydenckie?

Największe emocje wzbudziły we mnie pierwsze wybory do sejmu, ponieważ spowodowały całkowitą zmianę w jego składzie. Dostało się tam wówczas wiele osób o poglądach demokratycznych, walczących o suwerenną Polskę, którzy nie bali się przedstawić swoich poglądów, swojego zdania na wiele spraw. Pierwszym premierem został Tadeusz Mazowiecki, który wywodził się ze środowiska Solidarności. Stwarzało to perspektywę na przyszłość, dawało nadzieję, że Polska będzie się rozwijać oraz zmierzać w dobrym kierunku. 

12. Jak długo jeszcze w Pana otoczeniu komentowano wydarzenia z 1989

W tamtych czasach wszystko działo się bardzo szybko, ciągłe zmiany powodowały, że ze ludzie dążyli do osiągnięcia nowych celów, a nie rozpamiętywali wydarzeń przeszłych. Skupiali się bardziej na tym co ma być, ciesząc się jednocześnie z tego co udało się już osiągnąć. Po tych zmianach następowały kolejne, wejście Polski do NATO, do Unii Europejskiej.

Obecnie, po 25 latach, częściej niż kiedyś, odbywają się dyskusje na temat tego, co wydarzyło się i jaki wpływ miało to na dalsze losy Polski. Z obecnej perspektywy, z dystansem łatwiej ocenić czy działania te były prawidłowe, czy można było coś zrobić jeszcze inaczej. 

13. Jak wyobrażał Pan sobie Polskę wyzwoloną spod władzy komunistycznej ?

Wyobrażałem sobie że będzie inna… wolna, suwerenna, niezależna gospodarczo, że będzie się liczyła w Europie.

14. Teraz mija 25 lat od wolnych wyborów. Co zaskoczyło pana pozytywnie, a co negatywnie w demokratycznej Polsce?

Wolne wybory w 1989r spowodowały, że obecne władze są wybierane w sposób demokratyczny. Ludzie mają prawo głosu, wybierają skład sejmu, prezydenta. Powstało wiele partii politycznych, do których ludzie mogą się zapisywać, na nie głosować. A nie tylko jedna wiodąca. Mamy zatem prawo wyboru. Obecna jest wolność słowa zarówno w telewizji, radio jak i prasie. Można teraz decydować o swojej przyszłości, swoim losie. Granice są otwarte co daje jeszcze większą swobodę. Negatywnie zaskoczyło mnie, że zmiany gospodarcze doprowadziły do tego, iż pomimo ogólnej poprawy dobrobytu mieszkańców Polski obecne są dysproporcje miedzy bogatymi i biednymi. Brak również miejsc pracy, nawet dla ludzi młodych, wykształconych. Skutkiem tego jest opuszczanie kraju w poszukiwaniu zatrudnienia za jej granicami. Te sprawy szczególnie powinny leżeć na uwadze obecnie rządzącym. Powinni oni doprowadzić do zmiany tej sytuacji, Polakom zagwarantować pracę, by mogli tutaj budować i polepszać swój byt, zgodnie z marzeniami i oczekiwaniami. 

Projekt: Inscenizacja strajku

Cel: Zapoznanie z hasłami wznoszonymi przez protestującą opozycję w czasach PRL

Opis: Uczniowie wypisali hasła, jakie można było spotkać w czasie manifestacji w polskich miastach przeciw rządzącej partii. Kolejnym punktem tego projektu było przeprowadzenie inscenizacji strajku na terenie wokół szkoły. Obejrzyjcie film z manifestacji nakręcony przez Oskara Kaletę.

 

Projekt:Rebusy historyczne

Cel: Zapoznanie uczniów z najważniejszymi pojęciami związanymi z PRL oraz okresem przełomu 1989

Opis: Uczniowie klas szóstych w sposób graficzny przedstawili najważniejsze pojęcia, hasła i nazwy z w/w okresu. Przed przystąpieniem do pracy zostali zapoznani z definicjami poszczególnych występujących wyrażeń. Wśród wymienionych pojęć spotkamy takie jak:

OKRĄGŁY STÓŁ, STAN WOJENNY, ŚCIEŻKA ZDROWIA, KOMITET OBRONY ROBOTNIKÓW, STRAJK

DRUGI OBIEG, OPORNIK, INTERNOWANIE, KOPALNIA WUJEK, WYSTAWA WALIZKOWA, JESIEŃ NARODÓW

MANIFEST LIPCOWY, POMARAŃCZOWA ALTERNATYWA, STOCZNIA GDAŃSKA

ścieżka zdrowia

ścieżka zdrowia

wystawa walizkowa

drugi obieg

drugi obieg

internowanie

jesień ludów

okrągły stół

wystawa walizkowa

stocznia gdańska

 drugi obieg

Komitet Obrony Robotników

Kopalnia Wujek

Pomarańczowa Alternatywa

opornik

 Solidarność

 stan wojenny

strajk

 strajk

wolne wybory

manifest

Projekt: Szkolny konkurs „25 lat Wolności”

Cel: Zapoznanie się z historią Okrągłego Stołu oraz wolnymi wyborami 1989.

Opis: Chętni uczniowie wzieli udział w szkolnym konkursie opisującymi najważniejsze wydarzenia 1989 roku. Oprócz wydarzeń ogólnopolskich w otrzymanych materiałach z ramienia IPN Katowice uczniowie wykazali  się wiedzą z przebiegu wyborów w województwie katowickim. Ten sprawdzian wiedzy zakończył przygotowania do ogólnopolskiego konkursu „ 2014! Młodzi dla Wolności”

UCZEŃ	KLASA	ILOŚĆ PUNKTÓW	MIEJSCE
Wiktoria K.	VI	35	I
Roksana	V	34	II
Wiktoria Ż.	VI	30	III
Kasia	VI	29	IV
Natalia	V	18	V
Wiktoria Ch.	V	16,5	VI

Spróbuj zmierzyć się z pytaniami na jakie odpowiadali uczniowie :)

1.        Rozwiń skrót PZPR (0-1)

2.        Podkreśl, w którym roku i gdzie rozpoczęły się obrady Okrągłego Stołu. (0-2)

*1988 i Sejm     *1989 i Kancelaria Prezydenta       *1989 i Urząd Rady Ministrów     *1990 i Urząd Rady Ministrów

3. Podane osoby przyporządkuj odpowiednio do tabeli (0-7) Jacek Kuroń, Tadeusz Mazowiecki, Leszek Miller, Lech Wałęsa, Czesław Kiszczak, Adam Michnik, Aleksander Kwaśniewski.

PRZEDSTAWICIELE WŁADZY KOMUNISTYCZNEJ	PRZEDSTAWICIELE OPOZYCJI

4.        Wypisz dwa postanowienia obrad Okrągłego Stołu (0-2)

5.        Podkreśl miejscowość, która została wybrana za siedzibę regionu śląsko- dąbrowskiego w czasie obrad Okrągłego Stołu (0-1)

*Katowice          *Dąbrowa Górnicza          *Piekary Śląskie          *Zawiercie          *Jastrzębie          *Łazy

6.        Zaznacz ile kopalni strajkowało pod koniec lat osiemdziesiątych na terenach Górnego Śląska i jak nazywała się kopalnia w Jastrzębiu Zdroju, która wiodła prym wśród protestów. (0-2)

*53 i „Czerwone Zagłębie”         *40 i Wujek           *53 i Manifest Lipcowy         *60 i Saturn

7.        Podane osoby NSZZ Solidarność śląsko- dąbrowskiej przyporządkuj do podanych funkcji (0-4) Michał Luty, Kazimierz Świtoń, Jadwiga Chmielowska, Alojzy Pietrzyk

- odpowiedzialny za szkolenie-,                                              - zajmował się poligrafią- ,

- jedna z przywódców Solidarności Walczącej-                                                - stał na czele RKW-

7. Rozwiń skrót KPN i podkreśl, jak nazywał się lider tej partii (0-4)

*Leszek Moczulski          *Lech Wałęsa          Wojciech Jaruzelski          *Adam Michnik         *Czesław Kiszczak

8.               Zaznacz literą F zdanie fałszywe, a literą P zdanie prawdziwe (0-5)

- Śląsko- Dąbrowski Komitet Obywatelski powstał w Sali parafialnej kościoła św. św. Piotra i Pawła w K- Ce [……]

- Postulatów Solidarności przed wyborami 1989 roku było 30 [……]

- Kandydatów do Senatu z ramienia Solidarności było 200 [……]

- Kandydaci do Senatu opozycji to L. Piotrowski, A. Wielkowiejski, A. Chełkowski [……]

- Kościół Katolicki pomagał Solidarności przy organizacji wyborów [……]

9.        Wymień trzy tytuły gazet, które kontrolowała władza komunistyczna przed wyborami 1989 (0-3)

10.            Podkreśl datę, kiedy pierwszy raz ukazała się Gazeta Wyborcza (0-1)

*8 maja 1988         *8 maja 1989        *4 czerwca 1989          *10 kwietnia 1988        *10 maja 1989

11.            Uzupełnij zdania odpowiednimi danymi, hasłami i wyrażeniami (0-4) 59,5%, 65,7%, 5,3, stan wojenny, powszechny entuzjazm, lista Śląska, drużyna Wałęsy.

4 czerwca 1989 roku odbyły się w Polsce pierwsze wolne wybory po 1945. Frekwencja w kraju wyniosła 62, 3 %, natomiast w województwie katowickim …………… . Do Senatu przedstawiciele władzy komunistycznej nie wprowadzili żadnego kandydata, a opozycja, aż ……… . Wyniki wyborów były tak porażające dla przedstawicieli rządzących, że opozycja myślała, iż może zostać wprowadzony ………………………….   ………………………………………………  . Atrakcyjna forma wyborów spowodowała, że ta ………………………………….. ………………………………………… odniosła zwycięstwo.

12.            Ułóż podane wydarzenia w kolejności chronologicznej wstawiając cyfry od 1 do 4, przy czym cyfra 1 oznacza wydarzenie najstarsze (0-4)

- wybory czerwcowe  [……]

- II Zgromadzenie Delegatów NSZZ „Solidarność” Regionu Śląsko- Dąbrowskiego w Ustroniu [……]

- obrady Okrągłego Stołu [……]

- kampania wyborcza w województwie katowickim [……]